Św. Zofia była wdową mieszkającą w Rzymie, w pierwszej połowie II wieku, za czasów cesarza Hadriana. Wychowywała trzy córki: Pistis (Wiara), Elpis (Nadzieja) i Agape (Miłość). Wiele osób w Rzymie wiedziało o pobożnym życiu Zofii i jej córek. Namiestnik Antioch wezwał ją do złożenia ofiary dla bogini Diany. Zofia stanowczo odmówiła. Wtedy przyprowadzono jej córki i na jej oczach poddano torturom. Przed śmiercią matka podtrzymywała je na duchu: „Nastał czas, kiedy przez swój wieniec męczeński będziecie ślubować Oblubieńcowi i razem z Nim wejdziecie do jasnych Jego komnat”. Gdy mimo tortur nie oddały ducha, ścięto je mieczem. Wszystkie córki poniosły męczeńską śmierć za wiarę, matkę zaś pozostawiono przy życiu, by bardziej cierpiała. Św. Zofia zabrała ciała córek i pochowała za miastem. Według legendy trzy dni siedziała przy mogile, nie odstąpiła od wiary, po czym wskutek wielkich cierpień umarła. Wydarzylo się to wszystko około 137 roku.
Relikwie św. Zofii przechowywane są w bazylice św. Sylwestra w Rzymie. Posiadaniem relikwii szczyci się także klasztor św. Trofima w Eschau, które miał otrzymać od papieża Adriana I w roku 778, przez ręce św. Remigiusza.
Ikonografia przedstawia najczęściej św. Zofię z córkami. Indywidualne przedstawienia świętej są rzadkie. Ma na nich krzyż w prawej dłoni i zwinięty zwój w lewej. Malowana jest ze swymi córkami (dziewczętami) trzymającymi krzyże w dłoniach. Córki rzadko przedstawiane są indywidualnie, wyróżnia je wtedy przepaska z diademem. Malowana na zachodzie św. Zofia ma koronę na głowie, (podobnie córki), i miecz w dloniach. Obraz św. Zofii w ołtarzu głównym w Bodzechowie malował częstochowski malarz Bolesław Rutkowski w roku 1938. Został on uroczyście poświęcony 26sierpnia 1938 roku w kościele parafialnym w Denkowie a następnie przeniesiony procesyjnie do Bodzechowa. Spoglądajaca z obrazu sw. Zofia ma rysy Zofii z Kotkowskich Baczyńskiej, zmarłej żony fundatora.
Kult św. Zofii w Polsce notowany jest od wieków. Kilka kościołów nosi jej imię. W 1410 roku erygowano w Krakowie Bractwo św. Zofii, przy kościele św. Marka. Członkowie zobowiązani byli do udziału w nabożeństwach w intencji zbawienia dusz ludzkich.
Sw. Zofia jest wzywana w niedoli i w przypadku szkód wyrządzonych przez mrozy. Jej imieniem określono charakterystyczne w Polsce zjawisko klimatyczne tzw. zimna Zośka.
Przysłowia:
Święta Zofija kłosy rozwija.
Dla św. Zosi kłos się podnosi.
Na św. Zofiję deszcz po polach bije.
